Juryrapport Noorderpersprijs Journalistiek

Juryrapport Noorderpersprijs Journalistiek

Winnaar: Maaike Borst van het DvhN: In de ziel geraakt. Als mijnbouw een bom onder je bestaan legt
Verzakkende aarde kent geen genade: dat geldt voor Groningen net zozeer als voor Kiruna, zo laat Maaike Borst zien in dit juweeltje dat de afsluiting vormde van de vierdelige serie ‘Het Nieuwe Noorden’. Maar de veroorzakers van de verzakkingen hebben wel degelijk een keuze – en die keuze heeft grote invloed op het vertrouwen van de betrokkenen.

Heel prettig geschreven slingert het verhaal heerlijk heen en weer tussen ‘t Zandt en Kiruna, vertelt ondertussen in een andere laag een heel nieuw verhaal dat inzicht geeft in hoe de negativiteit in Groningen kon postvatten, zonder de schuldige direct op te hangen.

Het gigantische verschil tussen een overheid zonder gezicht en een bedrijf dat de bodem exploiteert; over al dan niet schuld bekennen, over oplossingen aandragen. En meer dan dat nog: over hoe een gemeenschap om kan gaan met verlies en verandering.

Want dat is een ander belangrijk aspect van dit verhaal: de aandacht voor wat deze crisis doet met gemeenschappen en hoe mensen samenleven. Hoe groot de verschillen in omstandigheden ook zijn, één ding staat zowel in Groningen als in Noord-Zweden als een paal boven water: elke oplossing zal een gemeenschappelijke moeten zijn. En een die drijft op nieuw vertrouwen.

Maaike Borst is er met al die lagen in haar verhaal in geslaagd om niet alleen journalistiek verslag te doen van relevante ontwikkelingen, ze geeft er onderhuids ook lessen in mee over de werking van onze samenleving.

Ankie Lok van Noorderbreedte: We laten de Grutto mooi roepen
Ook wie zich niet elke dag over het lot van bedreigde diersoorten ontfermt of anderszins thuis is in de details van de natuurbescherming, wordt direct in dit verhaal gezogen. De schitterende illustraties dragen daar ook behoorlijk aan bij.

Het relaas van de grutto staat symbool voor ons eigen reilen en zeilen. Moeten we meer twitteren namens de grutto? Nee, de vogel is goed hoorbaar, zo begrijpen we. De grutto is zelfs een soort beeldmerk geworden van de bescherming van het boerenland, zoals de reuzenpanda voor het Wereld Natuurfonds. Maar de lezer weet nu ook dat luisteren naar de stem van dieren en het landschap wel een mooi uitgangspunt is, maar ook vrijblijvend zolang we niet de stap zetten om hun belangen daadwerkelijk te dienen.

Bottom line: door onszelf te redden, krijgen we de grutto cadeau. Goede deal, zegt de jury.

Jantien de Boer en Irene Overduin van de Leeuwarder Courant: De Binnenstad Kraakt
Mooie menselijke verhalen waarin alle invalshoeken van lockdown in middenstand aan bod komen. Zowel leegstand als webgedrag en vooral hoe mensen omgaan met corona. Winkeliers, consumenten en overheden spelen hun rol.

Niet larmoyant beschreven, wel verdiepend en met oog voor leed én perspectief. Optimisme zit er ook volop in, net als de veerkracht van mensen. Geweldig om te lezen, het is moeilijk afstand te nemen van het lot van de betrokkenen, zozeer voel je je als lezer één met wat hen overkomt. Een serie met stuk voor stuk topverhalen waarin de pijn van het papier spat. Een extra vermelding verdient ook de fotografie die passend en harmonieus is.

De jury heeft goed gekeken naar de mogelijke beïnvloedende rol van een vastgoedman uit de binnenstad, maar constateert dat onder aan de streep elk journalistiek verhaal een aanleiding of eerste duwtje moet hebben. Er was geen sturing die de journalistieke boodschap zou hebben beïnvloed. Kortom: zeer herkenbaar maatschappelijk probleem, machtig mooi benaderd en uitgewerkt en goed gesmeed tot een krachtige serie.

Loek Mulder, Birte Schohaus en Goos de Boer van RTV Noord / FTM: Oranjewoud
Heel goed dat dit onderzoek is verricht; het resultaat is een goed voorbeeld van de manier waarop een landelijk onderzoeksplatform (FTM) en regionale media in de samenwerking hun meerwaarde ontdekken. Dat zouden we vaker willen zien! Met de expertise van beide kanten ontstaat er inhoudelijke én geografische geloofwaardigheid.

De drie auteurs hebben heel veel werk gemaakt van hun onderzoek; in alles laten ze zien niet over een nacht ijs te
zijn gegaan. Gesloten Friese bolwerken zijn gekraakt. Echt heel belangrijk dat dit gebeurt.

De jury constateert dat al het uitzoekwerk heeft geleid tot een wirwar aan verhaallijnen die niet allemaal op hun pootjes terecht komen. Het voordeel daarvan is dat de complexiteit “in your face” komt; het nadeel dat de leesbaarheid hier en daar beter had gekund, bijvoorbeeld door sommige verhaallijnen te schrappen.

Complimenten heeft de jury ook voor de wijze waarop de schrijvers de balans bewaren tussen misstanden en onwenselijkheden. Van illegaal gedrag is geen sprake, maar duidelijk wel is dat de hoofdrolspelers afdreven van de oorspronkelijke intenties van de stichting.

Onno Falkena, Piter Tjeerdsma en Bart Kingma van Fryslan Dok: Spoorzoeken (Lelylijn)
Het vergt moed en doorzettingsvermogen om – in een tijd dat een regio voor de zoveelste keer warm loopt voor de verwezenlijking van een aloude droom – juist op zoek te gaan naar de andere kant van de medaille. Het is precies wat we soms missen in regiojournalistiek. De makers hebben met oprechte, diepgravende nieuwsgierigheid en goede research een inzicht gegeven dat de samenleving wijzer maakt. We zijn onder de indruk van het gestructureerde feitenonderzoek.

De belangrijke journalistieke vragen zijn gesteld: Is het waar? Klopt het wel wat hier staat? Perfect uitgangspunt voor een journalist, zeker omdat het echt ergens over gaat: op grond van het haalbaarheidsonderzoek wil het Noorden miljarden wil binnenhalen – daar moet je kritisch naar kijken want het bestuur doet dat – als betrokken partij – zelf namelijk niet.

De reflex van de journalistiek is te vaak de bestuurders na te wauwelen en voor je het weet leven we in een fake-wereld, om daar over een paar jaar ruw uit gewekt te worden – bijvoorbeeld als blijkt dat er elders toch geen geld komt voor de Lelylijn. Journalisten moeten politieke blabla kunnen (en willen) doorprikken, hetgeen hier heel consequent gedaan is. De beeldkeuzes, met betrokkenen op logische locaties, zijn aansprekend en dragen bij aan de kracht van de boodschap. Dat geldt ook voor de keuze van de geïnterviewden.

De jury heeft lang gediscussieerd over het gemis van voorstanders van de Lelylijn. Had een gesprek met de auteurs van het haalbaarheidsonderzoek iets kunnen toevoegen, al was het alleen maar om een reactie te horen op al die betrokkenen die de aannames van het onderzoek in de documentaire onderuit halen? Dat zou zeker een optie zijn geweest, al is het de vraag is of dat het verhaal ten goed was gekomen. Bovendien constateert de jury dat die kant van de medaille al voldoende volume heeft gehad.